Onderwijsprofessionals staan onder druk. AI lost dat niet op. Maar het kan wel helpen
Leraren, schoolleiders en bestuurders staan onder hoge druk: volle klassen, eindeloze administratie, ingrijpende vernieuwingen en een wereld die sneller verandert dan het onderwijs kan bijhouden. En dan komt daar nu ook nog AI bij. Met de beperkte tijd en middelen die zij hebben, moeten zij strategische keuzes maken. Het visiedocument dat ik schreef biedt hen urgentie, empathie en een routekaart (download). Dit artikel is een samenvatting van het document.
Begin bij de weerstand
We starten met het erkennen van de weerstand die veel onderwijsprofessionals voelen rondom AI. Die aarzeling is geen afwijzing van vooruitgang, maar een teken van scepsis en zorg. Waarom iets veranderen dat werkt? Waar halen we de tijd vandaan? Wat gebeurt er met het menselijke contact? Dat zijn legitieme vragen. En we moeten ze serieus beantwoorden.
Wat AI echt is
Vervolgens kijken we naar wat AI ècht is: een groep van technologieën die is uitgegroeid tot voorspellende en generatieve systemen. Net als met het internet, gaat ook AI elk domein veranderen, inclusief het onderwijs. We verkennen waar dit de komende vijf tot tien jaar naartoe kan gaan, met scenario’s zoals AI-gegenereerde curricula en artificiële leeromgevingen.
De arbeidsmarkt van 2040
Daarna kijken we naar de arbeidsmarkt van 2040. Dat is de wereld waar leerlingen van nu naartoe groeien. Routinematig werk verdwijnt. Er ontstaan nieuwe functies waarin empathie, ethiek en creativiteit centraal staan. Als we het onderwijs nu niet fundamenteel herzien, sturen we een hele generatie een toekomst in waarvoor ze onvoldoende zijn toegerust.
Wat AI betekent voor het onderwijs
Dit brengt ons bij de kern van dit document: wat AI betekent voor het onderwijs. We laten zien wat er al gebeurt in klaslokalen, opleidingen en trainingen en wat mogelijk wordt als AI wordt ingezet om leren te ondersteunen en docenten te versterken. Onze boodschap aan schoolleiders en bestuurders: AI is geen handige extra tool. Het vraagt om het herontwerpen van systemen, scholen. Zelfs het gebouw. Het dwingt ons na te denken: waarvoor dient een klaslokaal, nu kennis overal beschikbaar is?
Ethiek is geen krabbel in de kantlijn
Visie is niet genoeg zonder verantwoordelijkheid. In ons belangrijkste hoofdstuk beschrijven we wat het betekent om AI ethisch, veilig en mensgericht toe te passen. Dat gaat over het beschermen van leerlingendata, eerlijkheid in geautomatiseerde systemen en transparantie over hoe tools worden gekozen en ingezet. We benoemen ongelijkheid expliciet en benadrukken: implementatie is geen lijstje dat je snel even afvinkt, het is een leiderschapsvraagstuk. Ethische inzet van AI betekent: mensen centraal stellen, aannames bevragen, ruimte maken voor reflectie, toestemming en inclusieve ontwerpen. Het gaat niet alleen om de dingen goed doen, maar vooral om de juiste dingen doen.
Van principes naar praktijk: een routekaart voor actie
We bieden een routekaart om principes om te zetten naar de praktijk, spanningsvelden te navigeren en systeemverandering te leiden met lef én bescheidenheid. Implementatie is geen project, het is een leerproces, van luisteren, bijstellen en doorgaan.
Vijf belangrijke inzichten:
- AI in het onderwijs is geen toekomstvraag. Het is er al. We moeten nú handelen
- Leerlingen die in 2040 gaan werken, krijgen totaal andere eisen voorgeschoteld
- AI kan er niet “even” bij, in het onderwijssysteem. Een fundamentele herziening is nodig
- Menselijk contact, kritisch denken en ethiek worden belangrijker dan ooit
- Verantwoorde invoering vraagt leiderschap, reflectie en blijvende investeringen
Waar te beginnen?
- Begin het gesprek. Breng je team, collega’s of bestuur bij elkaar en bespreek wat AI nu al betekent in jullie context en waar de gaten zitten.
- Kies een ding om te testen. Of het nu een nieuwe tool is, een leertraject voor personeel of een project voor feedback met leerlingen: begin klein en leer snel.
- Zoek contact. Je hoeft dit niet alleen te doen. Er zijn netwerken, hulpmiddelen en mensen – waaronder de auteur van dit artikel – die je graag willen helpen.
Dit moment vraagt geen perfectie. Het vraagt om een begin. Hoe eerder we starten, hoe sterker de toekomst die we samen kunnen bouwen, voor onze leerlingen, onze gemeenschappen, en de generaties na ons.
AI Jump-workshop: de stap naar toekomstgericht onderwijs
De AI Jump Workshop van stay amazed every day is een strategische én praktische sessie die onderwijsteams helpt om hun eerste échte stap te zetten in het tijdperk van Artificial Intelligence. De workshop is gebaseerd op het visiedocument “Onderwijs vormgeven voor het AI-tijdperk” en biedt een heldere en inspirerende route: van nieuwsgierigheid naar actie. Met een scherpe blik op wat AI betekent voor leren, leiderschap en gelijke kansen en hoe u daarop met visie en richting kunt reageren.
* De foto van de leerling met de rekenmachine verwijst naar het debat eind jaren zeventig over de vraag of die waren toegestaan in het klaslokaal. Destijds vreesden velen dat het gebruik ervan de basisvaardigheden van leerlingen zou ondermijnen. Achteraf bleek die weerstand ongegrond.
Rekenmachines groeiden uit tot de standaarduitrusting in de klas en collegezaal. Ze maakten het mogelijk om complexere problemen aan te pakken en leerlingen grotere intellectuele uitdagingen te bieden.
In plaats van leerlingen passief te maken, vergrootte de rekenmachine juist wat er mogelijk was. Het gaf leerlingen meer autonomie en veranderde het curriculum blijvend.
De huidige discussies over AI doen denken aan diezelfde eerste angst voor verstoring. Maar net als toen met de rekenmachine, heeft AI nu de potentie om een transformerend hulpmiddel te worden: om het leren te verdiepen, creativiteit te stimuleren en leraren te helpen focussen op wat er écht toe doet: het begeleiden van de menselijke leerreis.
(Full disclosure: de foto werd met behulp van AI gegenereerd)
